* Emrullah Efendi, öğrencileri üzerinde kuşun yavrusu üzerinde titrediği gibi titremiş, onları dalâlete düşmekten, tehlikeli akımlara kaymaktan ve siyasî cereyanlara kurban gitmekten korumaya gayret etmiştir.
*** Meşhur İskenderiye Kalesi'ne ayak bastığımda bir hayli heyecanlandım ve bayağı hüzünlendim. Gözlerim, dedemin gençlik ve esir düşmüş hallerini boşuna arayıp durdu...
Kırcaali ilçesine bağlı Kostino (Kemikler) köyü ve civarındaki 14 köyün yer adları üzerine gerçekleştirilen bilimsel araştırma kitabı, toponimlerin dil özellikleri ve toponimler sözlüğünden başka ayrı ayrı yerleşim birimleri üzerine genel bilgiler, yörenin tarih ve coğrafyasına genel bakış ve birçok efsane ve bazı yerlerin fotoğraflarını da sunar.
Günümüz Bulgaristan devleti sınırları içinde ayakta kalan, Osmanlı Ordusu'na ait en eski yapılardan biridir. Binanın bir bölümünde, son Kırcaali Garnizon Komutanı Yaver Paşa'nın kaldığı için, konağın adı da halk arasında paşanın ismiyle anılır.
* Bir siyasi mahkum olarak, Eski Zağara Cezaevi'nin 6. müfrezesinde cezamı çekerken, annem rahmetine kavuştu ve cenaze merasimine katılmama bile izin verilmedi.
* Neler yoktu ki, bu çok değerli ve geçmiş tarihimizi yansıtan nostaljik fotoğraflarda. *Gidenlerin gözlerindeki derin üzüntü, kalanların kederli yüzlerinden akan göz yaşları; bütün bu siyah beyaz yansımalar her hemşehrimizi mutlaka sarsacaktır. * Göçün başlayacağı Topçu Garı'na koştu. Garda mahşeri bir kalabalık vardı. Tüm Deliorman köyleri adeta oraya akmıştı. Ortalıksa milisya ( polis ) kaynıyordu...
*Bulgar topları, asker sivil ayrımı yapmıyor, her saniye, ölüm kusuyordu.* Yaver Paşa, hayatının en zor kararını vermek zorunda kalmıştı. Sivil ölümlerin vebalini taşıyamazdı. Vicdanının sesini dinledi. Kurmayları ile danışıldıktan sonra teslim olma kararı alınmıştı.
* "Kırcaali'nin Kurtuluş Günü" kutlamaları, he vicdan sahibi Türkü derinden üzmektedir.* Gerçeklerin bilinmesinde yarar vardır, çünkü susmak bir suça ortak olmak demektir.* Şimdilerde Kırcaali'nin kurtuluşunu kutlayanlar iyi düşünsünler, Bulgar Ordusu, kimi ve kimden kurtarmıştır?* Bütün bu gerçekler bilinirken, günümüzde Kırcaali Türk halkının sinir uçları ile oynanması, ne insanidir ne de huzura ve barışa hizmet eden bir davranıştır.
* Bizim burada bahsedeceğimiz şahıslar genelde Rodoplar'ın "başıbozukları" olarak anılır.* Bulgarlar, bu yiğitlerimize karşı savaştılar, bir kısmını şehit ettiler; fakat yazdıkları kitaplara bazılarının adlarını not ettiler. * Benim sözünü edeceğim kahramanlar, Rodoplar'daki Türk varlığı için kanlarını akıtmış olsalar da, ne Türk tarihinde bir yer aldılar ne de başka kaynakçalarda gereken şekilde tanıtıldılar...* O dönemde, Bulgaristan Ordusu'na karşısına mertçe savaşan, günümüzde ise unutulmaya yüz tutmuş kahramanlarımız kimlerdir? Bugün kaç kişinin onlardan haberi var, acaba?
* Sonunda Petersburg Güzel Sanatlar Akademisi Öğretim Üyesi Profesör Komaratsev tarafından çizilen projenin hayata geçirilmesine karar veriliyor.* Halk, fakir zengin bir olup Medrese yapımı için kolları sıvıyor. Bağışlar ve her yıl kesilen kurban derilerinin satışından elde edilen paralar Medrese binasının yapımı için kullanılıyor. * Medrese binasının yapımına 1923 yılında başlanıyor ve 1928 yılının sonunda da tamamlanıyor.*Kırcaali'yi ziyaret eden herkesin mutlaka gidip görmesi gereken harika bir tarihi eserdir.
* Elmalı Baba medresenin kayıtlarda ilk kuruluş tarihi olarak 1386 yılı verilmiştir. * Osmanlı dönemi boyunca, bu eğitim yuvası sarayın, bölge mülkî ve yerel idarecilerin, Edirne Müftüsü'nün desteği, gözetimi ve denetimi altında bulunuyordu. * Osmanlı'nın, bu ciddi eğitim müessesinde din eğitiminin yanı sıra, matematik ve astronomi dersleri de verilmekte. * Elmalı Baba Külliyesi'nin bugünkü halini Mestanlı doğumlu cömert iş adamı Hüsnü Bey ve oğlu Fuat Güven kardeşlerimize borçluyuz.
* Kasabamızı âdeta bir gerdanlık gibi süslemekte. * Her çocuk okuma imkanı bulamıyordu. Fakirlikten ve çaresizlikten kıvranan yerel halk cahil bırakılmıştı. Türklerin yüzde doksanı ne okumayı ne de yazmayı biliyordu. * Türk toplumuna önderlik yapan kişileri yurtlarından uzaklaştırarak bir nevi temizlik yapmıştı. * Yanlış okumadınız, 1980'lerde Bulgaristan'da Türk yoktur diyenler, 1950'lerde Türk mektepleri açıyordu. Türklerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerde çalışacak olan Bulgarlara bile Türkçe öğretildi. * Birçok Türk genci, daha iyi bir hayat umuduyla, kendini partinin dümen sularına bıraktı ve bir çoğu ise ilerleyen yıllarda kızıl cehennem girdabında savrulup yok olup gitti...
*** Bir sabah kalktığında, yağan yağmur, küçük kardeşinin beşiğini doldurmuştu. O kardeşini kaybetti... *** Kastamonu Muaallim Mektebine gönderildi. Sabah olduğunda okulun kahvaltısına kalktı, 'Karnımı ilk defa 21 yaşında doyurabildim' dedi.*** Öğretmen çocukları çatının akmayan yerine toplamış yumak olmuşlardı. 'Eyvah' dedi, ' Bu öğretmen, yürekli bir öğretmen ama belli ki Köy Enstitüsü mezunu değil.'***Oradan ayrılırken, öğretmenin cebine kartını bıraktı. Atına bindi, şiddetle yağan yağmura aldırmadan yoluna devam etti.
*** Camilerimiz ve mescitlerimiz, halkımız bir arada tutmuşlar, bir araya getirmişler. Onlar bizim tarihsel ve kültürel mirasımızdırlar.*** Sarıkovanlık Camii'nin temelleri, birkaç yıla varmaz çökecektir ve 500 yıllık tarihi bir Osmanlı eserinin yerinde yeller esecektir.*** Bu, fazla büyük olmayan eseri, aslına uygun bir şekilde yeniden inşa ve restore edip daha uzun yıllar ayakta tutabiliriz.
* Bu bölge hâlâ Türklerin yoğun olarak oturdukları yerlerden biridir. Yerli halk tarafından böyle adlandırılmasının sebebi ağırlıklı olarak meşe, gürgen ve kızılcık ağaçlarından oluşan çok sık ve geçit vermez ormanlarla örtülü olmasından ileri gelmektedir. Osmanlı arşivlerinde ise ismi "Deli orman" olarak geçmektedir.
*** Artık o noktadan sonra sabrın yeri yoktu, korkunun yeri yoktu, ‘Bana dokunmayan yılan bin yaşasın!’ demeye yer kalmamıştı. Çünkü olay yeni doğan bebekten, mezardaki ölmüşlere değin herkesi ilgilendiriyordu. *** Herkes sabahı zor bekliyor. Yedisinden yetmişine kadın, kız erkek, bütün azınlık dağ bayır demeden yollara düşmüş, Gümülcine istikametine doğru ilerliyor. Bu seli hiç kimse durduramaz...